Seplenienie, czyli plaga naszych czasów

Seplenienie, nazywane również sygmatyzmem, to jedna z najczęstszych wad wymowy, która dotyczy dzieci, ale coraz częściej także dorosłych. Polega na nieprawidłowej artykulacji tzw. głosek sygmatycznych, takich jak "s", "z", "c", "dz" oraz ich zmiękczonych wersji ("sz", "ż", "cz", "dż"). Choć często postrzegane jest jako drobna wada, seplenienie może mieć znaczący wpływ na jakość życia, rozwój społeczny, a nawet karierę zawodową. W ostatnich latach specjaliści logopedii i ortodoncji zwracają szczególną uwagę na dwa kluczowe czynniki, które mogą przyczyniać się do wzrostu liczby przypadków seplenienia: dieta papkowata oraz oddychanie przez usta.

Czym jest seplenienie?

Seplenienie to wada wymowy, która polega na nieprawidłowej realizacji głosek sygmatycznych, czyli tzw. głosek szumiących i syczących. W wyniku tej wady dźwięki te są zniekształcane – mogą być wymawiane zbyt miękko, z przesadnym "syczeniem" lub z niewłaściwą artykulacją (np. język wsuwany między zęby). Seplenienie może mieć różne postacie:

• Seplenienie międzyzębowe – język jest wsuwany między zęby podczas wymawiania głosek, co powoduje, że dźwięki stają się niewyraźne i rozmyte.
• Seplenienie boczne – powietrze podczas mówienia wydostaje się po bokach języka, co powoduje specyficzny, charakterystyczny dźwięk.
• Seplenienie wargowo-zębowe – artykulacja głosek odbywa się z nieprawidłowym ustawieniem warg i zębów, przypominając zniekształcenie dźwięków.

W ostatnich dekadach obserwuje się wzrost liczby dzieci z wadami wymowy, a coraz więcej specjalistów zwraca uwagę na nieoczywiste, ale powszechne czynniki wpływające na rozwój tych zaburzeń.

Dieta papkowata jako czynnik wpływający na seplenienie

Dieta papkowata, dominująca w żywieniu dzieci w dzisiejszych czasach, odgrywa istotną rolę w powstawaniu wad wymowy, w tym seplenienia. Dieta ta składa się głównie z łatwo przyswajalnych, miękkich pokarmów, takich jak przeciery, musy, kaszki czy jogurty, co ma negatywny wpływ na rozwój mięśni jamy ustnej i aparatu artykulacyjnego. Jak to działa?

• Brak stymulacji mięśni żuchwy i języka: Żucie twardych pokarmów, takich jak surowe warzywa, owoce czy orzechy, jest niezbędne do prawidłowego rozwoju mięśni twarzy, żuchwy, języka oraz podniebienia. Żucie wymaga koordynacji i siły, które są kluczowe dla rozwinięcia sprawności narządów mowy. Dzieci karmione papkami nie mają okazji, by rozwijać te mięśnie, co osłabia ich zdolność do prawidłowej artykulacji dźwięków.

• Nieprawidłowa postawa języka: Konsystencja papkowata nie wymusza pracy języka w taki sposób, jak to ma miejsce przy żuciu. Język pozostaje w spoczynku lub porusza się jedynie minimalnie, co prowadzi do jego niskiego napięcia i nieprawidłowej pozycji podczas mowy.

• Zaburzenia zgryzu: Przewaga miękkich pokarmów w diecie wpływa także na rozwój zgryzu. Brak odpowiedniego obciążenia szczękowego może prowadzić do rozwoju wad zgryzu, które utrudniają prawidłową wymowę głosek, zwłaszcza sygmatycznych.

Oddychanie przez usta a seplenienie

Kolejnym ważnym czynnikiem, który w ostatnich latach przyczynia się do wzrostu przypadków seplenienia, jest oddychanie przez usta. W normalnych warunkach oddychanie odbywa się przez nos, który pełni funkcję nawilżania, oczyszczania i ogrzewania wdychanego powietrza. Oddychanie przez usta, zwłaszcza nawykowe, może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych, w tym wad wymowy.

• Nieprawidłowa postawa języka: Oddychanie przez usta powoduje, że język zamiast być oparty na podniebieniu, często znajduje się w niskiej pozycji w jamie ustnej. To z kolei wpływa na sposób artykulacji głosek, prowadząc do problemów z prawidłową wymową dźwięków „s” i „z”.

• Przerost migdałków i częste infekcje: Dzieci oddychające przez usta są bardziej narażone na przerost migdałków i częste infekcje górnych dróg oddechowych, co dodatkowo utrudnia poprawną mowę. Przerost migdałków ogranicza drożność nosa, co zmusza dziecko do oddychania przez usta, zamykając błędne koło.

• Zaburzenia zgryzu: Oddychanie przez usta wpływa również na rozwój twarzy i szczęk. Dzieci, które oddychają przez usta, mogą rozwijać wąskie podniebienie i nieprawidłowy zgryz, co dodatkowo utrudnia prawidłową artykulację głosek.

Skutki nieleczonego seplenienia

Nieleczone seplenienie, niezależnie od jego przyczyny, może prowadzić do szeregu problemów, zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu. Wadliwa wymowa może wpłynąć na poczucie własnej wartości dziecka, jego relacje z rówieśnikami oraz powodować trudności w szkole, zwłaszcza w zakresie nauki czytania i pisania. W dorosłym życiu osoby sepleniące mogą mieć trudności z komunikacją zawodową, zwłaszcza w profesjach wymagających jasnej i precyzyjnej wymowy.

Diagnostyka i leczenie

Diagnoza seplenienia opiera się na ocenie logopedycznej, a czasem także na konsultacji z ortodontą lub laryngologiem. W zależności od przyczyny, leczenie może obejmować:

• Terapia logopedyczna: Ćwiczenia artykulacyjne, mające na celu poprawę pracy języka i mięśni jamy ustnej.
• Korekcja wad zgryzu: Leczenie ortodontyczne w przypadkach, gdy wada zgryzu przyczynia się do problemów z wymową.
• Zabiegi laryngologiczne: Usunięcie przerośniętych migdałków lub inne zabiegi, które poprawią drożność dróg oddechowych.

Podsumowanie

Seplenienie, będące coraz bardziej powszechną wadą wymowy, często wynika z nowoczesnego stylu życia, w tym niewłaściwych nawyków żywieniowych oraz zaburzeń oddychania. Dieta papkowata i oddychanie przez usta mają negatywny wpływ na rozwój mięśni artykulacyjnych i struktury zgryzu, co prowadzi do problemów z wymową. Wczesna diagnoza i odpowiednia interwencja logopedyczna mogą zapobiec długotrwałym skutkom seplenienia, poprawiając jakość życia i komunikacji pacjentów.

Chcesz umówić się

na wizytę?

Masz pytanie?

Śmiało dzwoń:)

tel. 530 027 650

Gabinet:

Popielów, ul. Dworcowa 31 

Obserwuj mnie

na Facebooku